پاراسومنیاها یا اختلال های شبه خواب که به کابوس ها، خواب گردیها اشاره دارد، اختلال هائی هستند که بر اساس رفتار های نابهنجار و یا بروز پدیده های فیزیولوژیک در خلال خواب، در جریان مراحل خاص آن و یا در وهله های انتقال خواب – بیداری مشخص می شوند. در این اختلال ها، مشکل اصلی به خودی خود متوجه خواب نیست بلکه ناشی از رویدادهایی است که فرایند خواب را مختل می کنند.
بر خلاف نارسا خوابیها ، اختلال های شبه خواب – که مستلزم فعال سازی سیستم عصبی خود مختار ، سیستم حرکتی یا فرایند های شناختی در خلال خواب یا در وهله های انتقال بیداری / خواب هستند – از نابهنجاری مکانیزمهای ایجاد کننده حالتهای بیداری / خواب یا تغییر ساعات به خواب رفتن یا بیدار شدن ناشی نمیشوند بلکه از عدم مطابقت بین فعال سازی سیستم های فیزیولوزیک با چرخه بیداری / خواب به وجود می آیند .
افراد مبتلا به این اختلال ها ، بیش از آنکه از بی خوابی یا خواب آلودگی مفرط روزانه شاکی باشند از بروز رفتار های غیر عادی در خلال خواب رنج می برند.(DSM IV ).
گستره اختلال های شبه خواب در برگیرنده کابوسها ، وحشت زدگی شبانگاهی ، خواب گردی و اختلال های شبه خواب تصریح نشده است ، اختلال هایی که به دو گروه عمده تقسیم میشوند : گروهی که در وهله حرکت های سریع چشم ( REM )متجلی می گردند (مانند کابوسها یا فلج خواب ) و آنهایی که در جریان خواب کند ( NREM ) بروز میکنند ( مانند خواب گردی و وحشت زدگی شبانگاهی ).
کابوسها
کابوسها که فراوانترین نوع اختلال های شبه خواب را تشکیل میدهند بر اساس بروز مکرر خواب دیده های ترسناکی که بیداری را در پی دارند مشخص می شوند . کابوسها اغلب در خلال کودکی بروز می نمایند ، فقط در صورتی به تشخیص اختلال کابوس مبادرت می شود که با ناراحتی ها یا مشکلات پایداری که به خودی خود انجام یک آزمایش بالینی در کودک را توجیه کنند ، مواجه باشیم .
این اختلال در کودکان نیز میتواند در پی یک تنیدگی روانی – اجتماعی شدید بروز کند و اگر چه ، محتوای خواب دیده ها بر حسب سن تغییر می کند اما ویزگی های اصلی اختلال در سنین مختلف ، مشابه اند .
کابوسها در زنان ۲ تا ۴ برابر مردان است اما هنوز مشخص نیست که آیا این ارقام نشان دهنده تفاوت واقعی بین دو جنس است یا آنکه سهولت بیشتر زنان در بیان خواب دیده ها را آشکار می کند .
کابوس ها اغلب بین ۳ تا ۶ سالگی آغاز می شوند .فراوانی اختلال کابوس که در کودکان ۳ تا۶ ساله در حدود ۲۰ درصد تخمین زده شده است، با افزایش سن ، کاهش می یابند ، اما در تعدادی از افراد ( در حدود ۵ درصد تا ۱۰ در صد ) ، کابوسها تا سن بزرگسالی پایدار باقی می مانند و سراسر زندگی را دچار اختلال می کنند .
DSM IV ضوابط تشخیصی کابوسها بر اساس
الف ) بیدار شدن های مکرر در جریان دوره اصلی خواب و خواب نیمروز .فرد خواب دیده های بسیار وحشتناک و طولانی خود را دقیقا به خاطر می آورد .این خواب دیده ها معمولا در بردارنده خطری برای ادامه زندگی ، ایمنی یا حرمت نفس هستند . بیداری معمولا در جریان نیمه دوم دوره خواب به وقوع می پیوندد.
ب ) هنگامی که فرد پس از یک رویای ضطراب آمیز از خواب بیدار می شود به سرعت جهت یافته و کاملا به هوش است ( درست برعکس آنچه در وحشت زدگی های شبانگاهی و پاره ای از انواع صرع مشاهده میشود که در آنها فرد مغشوش است و توانائی جهت یابی خود را از دست داده است ).
ج ) خواب دیده ها یا اختلال های خوابی که از این بیداری شبانگاهی سرچشمه می گیرند موجب احساس درماندگی یا عارضه های معنادار بالینی در قلمرو های اجتماعی ، حرفه ای یا قلمرو کنش ورزیهای مهم دیگر می شوند .
د ) کابوسها تنها در اختلال یک اختلال روانی دیگر ( مانن هذیان ، یک اختلال : حالت تنیدگی پس – ضربه ای ) بروز نمی کنند و از تاثیر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده ( مانند افراط در مصرف مواد یا دارو ) یا یک عارضه طبی عمومی ناشی نمی شوند .
وحشت زدگیهای شبانگاهی
تعریف : وحشت زدگی شبانگاهی یک رفتار توهمی شبانه است که با بیداری های ناگهانی ( که معمولا با یک فریاد وحشت یا گریه اغاز می شوند )، مشخص می شود . فرد مبهوت و وحشتزده است ، اطرافیان خود را نمیشناسد و هیچ استدلالی در وی موثر نمی افتد .
وحشت زدگی شبانگاهی معمولا در ثلث اول چرخه اصلی خواب یعنی در خلال مراحل ۳ و ۴ خواب با امواج کند ، بروز می کند ، ۱ تا ۱۰ دقیقه طول می کشد و با نشانه های فعال سازی عصبی _نباتی ( مانند رنگ پریدگی ، تعرق ، افزایش ضربان قلب ) و رفتار های منعکس کننده ترس شدید همراه است .
فرد ممکن است در این حالت ، فعالانه در برابر کوششهایی که به منظور لمس کردن یا نگه داشتن وی انجام می شوند مقاومت کند و یا حتی به فعالیتهای حرکتی منسجم تری ( مانند مشت زدن ، برخاستن از رختخواب و گریختن )نیز بپردازد .به نظر می رسد که این رفتارها معرف کوششهایی برای حمایت از سلامت جسمانی خود و یا گریز از برابر یک تهدید هستند (DSM IV ).
وحشت زدگی های شبانگاهی در دختران نسبت به پسران ، فراوان ترند . در بزرگسالان فراوانی اختلال در هر دو جنس یکسان است (DSM IV ).
وحشت زدگی های شبانگاهی معمولا بین ۴ تا ۱۲ سالگی در کودکان آغاز می شوند و در خلال نوجوانی به خودی خود از بین می روند .
این اختلال در بزرگسالان اغلب بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی شروع می شود ، معمولا به صورت مزمن در می آید اما با تغییر پذیری فراوانی و وخامت آن در یک فرد و بین افراد مواجه هستیم . به عبارت دیگر ، معمولا بین بروز وهله های مختلف ، روزها و گاهی هفته ها فاصله وجود دارد اما ممکن است که چندین شب پیاپی نیز متجلی شود (DSM IV ) یا آنکه استثنائا در یک شب ، چند بار تکرار گردد .
مصرف آرامبخش ها یا الکل ، محرومیت از خواب ، بی نظمی در ساعتهای بیداری – خواب ، خستگی و تنیدگی جسمانی یا هیجانی نیز بروز وهله را تسهیل می کنند . اختلال های روانی دیگری نیز مانند تنیدگی پس – ضربه ای و اضطراب تعمیم یافته معمولا با وحشت زدگی های شبانه بزرگسالان همراه اند . گاهی نیز اختلال ها ی شخصیت (شخصیت وابسته ، گسیخته خو یا مرزی ) در آنها دیده می شود و نمره های بالائی در آزمون های اضطراب و افسردگی به دست می آورند (DSM IV ).
ضوابط تشخیصی وحشت زدگی شبانگاهی بر اساس DSM IV
- الف) وهله های بازگشتی بیداری ناگهانی که معمولا در ثلث اول دوره اصلی خواب بروز می کنند و با یک فریاد وحشت آغاز می شوند .
- ب) وجود ترس گسترده و تشدید فعالیت دستگاه عصبی خود مختار در خلال هر وهله ، که بر اساس نشانه هائی مانند فزون تپشی ، تسریع تنفس و تعرق مشخص می شود .
- ج) واکنش فرد نسبت به کوششهائی که دیگران برای آسوده خاطر شاختن وی به هنگام رویداد به عمل می آورند ، ناچیز ست.
- د) مشروح خواب دیده به یاد نمی آید و وهله وحشت زدگی فراموش می شود .
- ه) این وهله ها به ایجاد درماندگی و عارضه های معنادار بالینی در قلمرو های اجتماعی ، حرفه ای یا قلمرو کنش وریهای مهم دیگر منجر می شوند .
- و) اختلال از تاثیر فیزیولوؤیک مستقیم یک ماده ( مانند افراط در مصرف مواد یا دارو ) یا یک عارضه طبی عمومی ناشی نمی شود .
منبع : روانشناسی مرضی تحولی از کودکی تا بزرگسالی -دکتر پریرخ دادستان
سلام. سایت بسیار عالی و پرمحتوایی دارید
موفق باشید
درود
با تشکر از شما
شما نیز وبلاگ خوبی دارید .
با عرض سلام
من یه مشکل جدی ای دارم که نمیدونم کجا باید مطرحش کنم ،من به دنیای خوابم معتادم،،من به زندگی توی دنیای خوابم اعتیاد دارم،،به خواب هایی که میبینم به جایی که میرم در دنیای خواب،برام بسیار هیجان انگیز تر از زندگی واقعیمِ،.و این مسئله باعث شده من بیشتر ساعت هایی که میتونم به کارهام برسم بخوابم،در خوابهام همه چی و تجربه کردم همه جور زندگی ایو تجربه کردم،این مسئله دیگه خارج از کنترل منه اگه امکانش هست منو راهنمایی کنید