سیمای بالینی طرحواره آسیب پذیری

چنین بیمارانی معتقدند که در زندگی آنها، هرلحظه، فاجعه ای به وقوع می پیوندد. آنها اعتقاد راسخ دارند که همیشه برایشان وقایع وحشتناک و غیر قابل کنترل رخ می دهد. آنها معتقدند که ناگهان به یک بیماری جسمی مبتلا می شوند، بلایای طبیعی برایشان اتفاق می افتد، قربانی یک جنایت می شوند، تصادف وحشتناکی می کنند، پولشان را گم می کنند، دچار بحران های عصبی شده یا این که دیوانه می شوند، آنها معتقدند حوادث ناگواری برایشان رخ می دهد که قادر به جلوگیری از آنها نیستند. هیجان مسلط این بیماران، اضطراب است، از پایین ترین سطح ترس تا یک حمله آسیمگی تمام عیار. این بیماران برخلاف بیمارانی که طرح واره وابستگی دارند، از کنار آمدن با موقعیت های زندگی روزمره نمی ترسند، بلکه بیشتر می ترسند که حوادث ناگواری برای آنها پیش بیاید.

اغلب این بیماران به منظور مقابله با طرح واره از اجتناب یا جبران افراطی استفاده می کنند. آنها ممکن است به اختلال هراسی مبتلا شوند، زندگی محدودی را برگزینند، از داروهای آرام بخش استفاده کنند، دست به تفکر جادویی بزنند، درگیر آیین مندیهای وسواسی شوند یا به علائم ایمنی بخش متوسل شوند مانند همراهی با فردی قابل اعتماد، همراه داشتن یک بطری آب یا داروهای آرامبخش. هدف از انجام تمام این رفتارها، جلوگیری از وقوع حوادث ناگوار است.

اهداف درمان

هدف درمان، این است که بیماران احتمال وقوع حوادث فاجعه بار را کمتر برآورد کنند و میزان توانایی خود برای مقابله با این حوادث را بهتر ارزیابی نمایند. کمال مطلوب این است که بیماران بفهمند ترسهای آن ها سخت اغراق آمیزند و حتی اگر چنین وقایع فاجعه باری رخ بدهند، با این حال می توانند با این وقایع به گونه ای مؤثر و کارامد کنار بیایند. هدف نهایی درمان، برانگیختین بیماران برای کنار گذاشتن اجتناب و جبران افراطی طرح واره و روبرو کردن آنها با موقعیت هایی است که از آنها می ترسند. (البته نمی توانیم بیماران را برای روبرو شدن با موقعیت های واقعاً خطرناک تشویق کنیم مانند رانندگی در طوفان سهمگین، شنا کردن در اقیانوس یا دور از ساحل)

راهبردهای مهم درمانی بیماران

بیماران ریشه های تحولی طرح واره و ردّپای آن را در زندگی خود جستجو می کنند. انها هزینه های داشتن چنین طرح واره ای را مورد نقد و بررسی قرار می دهند و ذهن خود را به این نکته معطوف می کنند که اگر این ترس شدید را نداشته باشند، چه تغییراتی ممکن است در زندگی فعلی شان بوجود بیاید. نکته مهم این است که درمانگر باید به بیمار فرصت دهد تا انگیزه لازم را برای تغییر پیدا کند. درمانگر به بیمار کمک می کند تا توجه خود را بر پیامدهای منفی و دراز مدت سبک زندگی خویش متمرکز کند. مانند از دست دادن فرصت های سرگرمی و تفریح، مزایای مثبت مسافرت های راحت تر و دستیابی به یک زندگی مرفه.

برای مقابله با مقاومت بیمار در برابر تغییر، کار بر روی ذهنیت بسیار مفید است، زیرا به بیمار کمک می کند بزرگسال سالمی را تجسم کند که خواهان پیشرفت است و می تواند کودک وحشت زده را در موقعیتهای چالش برانگیز راهنمایی کند. بیماران نمی توانند اضطراب ناشی از رها کردن شیوه های مقابله ای ناسازگار را بدون برخورداری از انگیزه کافی تحمل کنند.

راهبردهای شناختی به بیماران کمک می کند تا احتمال وقوع حوادات فاجعه بار را کمتر برآورد کنند و در عین حال ظرفیت مقابله خودشان را بهتر ارزیابی نمایند. بیماران، ادراک های افراطی و اغراق آمیز خود از خطر را به چالش می گیرند. چالش با افکار فاجعه بار یا فاجعه زدایی، به بیماران کمک می کند تا حملات آسیمگی و دیگر علائم اضطراب را کنترل کنند. علاوه براین، راهبردهای شناختی با برجسته ساختن مزایای تغییر، انگیزه را در بیماران افزایش می دهند.

 به همین ترتیب، راهبردهای رفتاری به بیماران کمک می کنند تا آیین مندیهای جادویی و علایم ایمنی بخش را رها کنند و با موقعیت ترسناک روبرو شوند. بیماران سعی می کنند با انجام تکالیف خانگی، در بین جلسات درمان با موقعیتهای ترسناک روبرو شوند. بیماران برای آماده سازی به منظور انجام رویارویی، از تمرین تصویرسازی ذهنی در جلسه درمان استفاده می کنند: آنها خودشان را تصور می کنند که به یک موقعیت ترسناک وارد می شوند و با کمک بزرگسال سالم به خوبی از پس این مسئله برمی آیند. تکنیکهای کنترل اضطراب مانند تمرین تنفس، مراقبه متعالی و کارتهای آموزشی به بیماران کمک می کنند تا با مشکلات زندگی خود مقابله کنند.

راهبردهای تجربی از اهمیت زیادی برخوردارند، بویژه تصویرسازی ذهنی برای انجام تمرین خیالی و کار بر روی ذهنیت . اگر طرحواره از طریق والدین درون سازی شده باشد (داشتن والدی که برای کودکان به عنوان یک الگو عمل می کند یکی از شایعترین ریشه های تحولی این طرح واره است)، بیمار می تواند در تصویرسازی ذهنی، با والدش گفتگو کند. بیمار می تواند به عنوان یک بزرگسال سالم وارد تصویر ذهنی مربوط به دوران کودکی یا موقعیت های فعلی شود و به کودک وحشت زده اطمینان خاطر دهد و والدین را با پیامدهای منفی فاجعه سازی رویارو سازد. علاوه براین، بیماران می توانند بزرگسال سالمی را تجسم کنند که کودک وحشت زده را برای کنار آمدن با موقعیتهای چالش برانگیز راهنمایی می کند.

 رابطه درمانی با این بیماران، در مقایسه با سایر بیماران، از اهمیت کمتری برخوردار است. مسئله مهم این است که درمانگر باید نگرشی ثابت از رویاروی سازی همدلانه نسبت به اعتماد بیمار به اجتناب و جبران افراطی اتخاذ کند و به تدریج به بیمار اطمینان دهد که می تواند به شیوه ای سالمتر با موقعیت ها مقابله کند. علاوه بر این، دیدگاه شجاعانه درمانگر و کنارآمدن او با موقعیت هایی که سطوح قابل پذیرشی از خطر دارند، می تواند برای بیماران به عنوان یک الگو عملی کند.

مشکلات ویژه این طرح واره

مهمترین مشکل، این است که بیماران به شدت از کنار گذاشتن اجتناب و جبران افراطی می ترسند. مقاومت آنها بدین خاطر است که اجتناب و جبران افراطی باعث محافظت بیماران در برابر اضطراب ناشی از این طرحواره می شود. همانطور که قبلاً گفتیم، کار بر روی ذهنیت می تواند به این بیماران کمک کند تا جنبه سالم شخصیت خود را توانمند سازند، زیرا سالهاست که برای دستیابی به یک زندگی بهتر، حسرت کشیده اند.

تست آنلاین طرحواره یانگ

منبع : طرحواره درمانی(جلد۱) / راهنمای کاربردی برای متخصصین بالینی / نویسنده: جفری یانگ، ژانت کلوسکو، مارجوری ویشار / مترجم: دکتر حسن حمید‌پور، دکتر زهرا اندوز

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *