طرحواره تنبیه
باید به خاطر اشتباهاتم شدیدا تنبیه شوم
مبتلایان به طرحواره تنبیه در تنبیه دیگران هیچ گونه مروت و دل رحمی به خرج نمی دهند. آن ها معتقدند کسانی که اشتباه می کنند، مستحق تنبیه هستند، نه بخشش.
کلمه تنبیه معمولا یادآور چهره خشمگین والدین است هنگامی که کودک کاری خلاف میل آنها انجام می دهد. مبتلایان به طرحواره تنبیه در تنبیه دیگران هیچ گونه مروت و دل رحمی به خرج نمی دهند. در واقع اصلا برایشان اهمیتی ندارد که طرف مقابل درگیر شرایطی سخت باشد و یا مشکلاتی داشته باشد. فاکتور مورد اهمیت برای این افراد صرفا درست انجام دادن کارهاست.
این افراد معتقدند که اگر فرد گناهکار را تنبیه نکنند، دوباره اشتباه خود را تکرار می کند و این تنبیه برای آگاه نمودن او از اشتباه و عدم تکرار دوباره آن است. آنها فکر می کنند که فرد گناهکار در حال حاضر متوجه فواید این تنبیه نمی باشد و باید از اشتباه خود درس بگیرد، همچنین او در آینده ممنون این درس ها خواهد بود.
این گونه افراد را معمولا در مدیر و ناظم مدرسه ای که علاقه زیادی به تنبیه دانش آموزان دارد، می توان مشاهده کرد. قاضی و یا پلیس بدخلقی که به دنبال کوچکترین بهانه برای تنبیه هستند، نیز ممکن است گرفتار تله تنبیه باشند.
این طرحواره به دو صورت در افراد مبتلا دیده می شود :
- تنبیه دیگران
- تنبیه خود
سیمای بالینی طرحواره
این افراد معتقدند مردم (همچنین خودشان) باید به خاطر اشتباهاتشان، شدیداً تنبیه شوند. آن ها خودشان را به عنوان افرادی به شدت پایبند اخلاق و ناشکیبا نشان می دهند و در بخشیدن خودشان یا دیگران بی نهایت مشکل دارند. آن ها معتقدند کسانی که اشتباه می کنند، مستحق تنبیه هستند، نه بخشش. هیچ گونه عذری قابل پذیرش نیست.
چنین افرادی دوست ندارند شرایطی را که باعث ایجاد عذر و بهانه می شود، در نظر بگیرند. آن ها نقص موجود انسانی را نمی پذیرند و هیچ گونه احساس همدلی نسبت به کسی که از نظر آن ها فردی بد است و کار نادرستی انجام داده است، ندارند. این افراد، رحم و بخشش ندارند.
بهترین روش برای مشاهده طرحواره تنبیه، این است که وقتی کسی اشتباه می کند، تن صدای آنها را در حین سرزنش کردن در نظر بگیریم، چه وقتی که درباره دیگران، چه وقتی که درباره خودشان حرف می زنند. ریشه تحولی تن صدای تنبیه افراد، تقریبا شبیه والدین سرزنش گری است که همان تن صدا را داشته اند. چنین تن صدایی، نشانگر تنبیه شدید است. مثل صدای یک “واعظ توبه فرما” است: سرد، تحقیرآمیز و بی عاطفه. صدایی حاکی از نداشتن لطافت و دلسوزی؛ این صدا خاموش نمی شود، مگر این که خطاکار تنبیه شود. این صدا همچنین این حس را انتقال می دهد که جریمه فرد خطاکار باید از میزان جرمش بیشتر باشد.
اغلب اوقات طرحواره تنبیه با طرحواره های دیگر ارتباط پیدا می کند، مخصوصا با طرحواره معیارهای سرسختانه و نقص. وقتی افراد به خاطر نرسیدن به معیارهای سرسختانه، خودشان را تنبیه می کنند، در حالی که می توانستند به راحتی بپذیرند کارشان را کامل انجام نداده اند، این امر نشان دهنده آن است که هر دو طرحواره معیارهای سرسختانه و تنبیه در ذهن آنها وجود دارد. وقتی افراد به خاطر نقص هایشان، خود را تنبیه می کنند، در حالی که می توانستند خیلی راحت ، احساس ناراحتی کنند، این امر نشان دهنده آن است که هر دو طرح واره نقص و تنبیه در ذهنشان وجود دارد.
آنها والدین تنبیه گر خود را به عنوان یک ذهنیت درون سازی کرده اند و به خاطر نقص هایشان، خود را تنبیه می کنند، دقیقاً مثل والدینی که آن ها را تنبیه کرده اند: آن ها سر خودشان داد می زنند، خودشان را مجروح می کنند و گرسنگی را تحمل می کنند یا هر نوع تنبیه دیگری برای خودشان در نظر می گیرند.
دلایل شکل گیری این طرحواره
از مهم ترین دلایل می توان به داشتن والدینی عصبی و تنبیه گر اشاره کرد. این والدین در مقابل کوچک ترین اشتباه فرزند خود، خشمگین می شوند و او را تحقیر می کنند. در واقع کودک جرأت انجام کاری را ندارد، چرا که می داند در صورت انجام کوچکترین اشتباه، تنبیه خواهد شد.
به علاوه برخی از والدین در مقابل اشتباه کودک بسیار سخت گیر هستند و به راحتی نمی توانند او را ببخشند. در واقع زمانی که کودک دچار اشتباهی می شود، والدین آن اشتباه را بسیار بزرگ می کنند و تنبیه شدیدی برای کودک در نظر می گیرند. این کودک یاد می گیرد که نباید هیچ گونه اشتباهی مرتکب شود. چنین کودکی در بزرگسالی نیز در بخشیدن اشتباه اطرافیان و همچنین خود، دچار مشکل خواهد شد.
برخی از والدین معیارهای بسیار بلند پروازانه برای کودک در نظر می گیرند و او را تحت فشار قرار می دهند، که حتما باید به آن اهداف برسد. در صورت دست نیافتن به هدف مورد نظر، کودک تنبیه می شود. در نتیجه فرزند، در ناخودآگاه خود تنبیه را روشی برای رسیدن به اهداف می داند.
ریشه های تحولی طرحواره تنبیه
- این افراد والدینی تنبیه گر داشته اند.
- والدین عشق خود را به صورت مشروط به کودکان داده اند. اگر به معیارهایی که والدین می خواستند دست می یافتند، آنگاه از عشق و محبت انها برخوردار می شدند.
- یکی از والدین یا هر دوی آن ها معیارهای بلندپروازانه و نامتعادل داشته اند.
- زمانی که کودکان نمی توانستند به انتظارات ایده آل پرستانه والدین دست یابند، یکی از آن ها یا هر دو، کودک را شرمسار می کردند و کودک را از انتقادهای بی رحمانه، بی نصیب نمی گذاشتند.
اهداف درمان
هدف درمانی این افراد اثبات ممکن الخطا بودن انسان است. در واقع فرد باید به این باور برسد که انسان می تواند اشتباه کند و نباید در مقابل اشتباهات دیگران و همچنین خود جبهه گیری شدید نشان دهد. او باید به این باور برسد که می توان با استفاده از روش های تشویقی و بخشش دیگران، مانع از تکرار اشتباه آنها شد.
همچنین او باید باور کند که اگر خود نیز اشتباهی مرتکب شده است، مقصر تمام آنها صرفا خودش نیست و ممکن است یک سلسله اشتباهات باعث آن شده باشد. بیمار مبتلا به طرحواره تنبیه باید بتواند مسائل کوچک را به اندازه خودش ببیند و آنها را در ذهنش بزرگ و وحشتناک جلوه ندهد.
منابع
- یانگ، جفری؛ کلوسکو، ژانت. زندگی خود را دوباره بیافرینید(ترجمه حسن حمید پور، الناز پیرمرادی و ناهید گلی زاده). تهران: انتشارات ارجمند.
- یانگ، جفری؛ کلوسکو، ژانت و مارجوری، ویشار. طرحواره درمانی(ترجمه حسن حمیدپور و زهرا اندوز). تهران: انتشارات ارجمند.
سلام.. از علاقمندان سایتتان هستم.. بابت مطالب بسیار زیبا و آموزشی شما سپاسگذارم
ممنون خیلی استفاده کردم از مطالبتون
سلام براتون ایمیل فرستادم جواب ندادید.سایتتون خییییییلی تغیییر کرده واقعا آفرین.اما من فکر میکنم طرح واره تنبیه رو دارم با خوندن مطالب سایتتون و برچسبی که رزیدنتای روان بهم زده بودن فهمیدم. میشه لطفا بگید چطوری باید از این وضع خلاص بشم؟؟؟؟اینم بگم من اختلال پی تی اس دی دارم.نمیدونم به طرح واره ربطی داره یا نه منتظر جوابتون هستم اگه ایمیل برام بفرستید و کامل کامل کامل برام توضیح بدید ممنون میشم.