لیتیوم کربنات

لیتیوم از گذشته به عنوان داروی انتخابی اول در درمان اختلال دوقطبی و کاهش میزان عود، مورد استفاده بوده است. لیتیوم سبک ترین فلز قلیایی است. این دارو در درمان ۶۰ تا ۸۰ درصد دوره های هیپومانی و مانی حاد موثر است.  لیتیوم از دهه ۱۹۶۰ بعنوان کنترل کننده ی خلق در اختلال دوقطبی مورد استفاده قرار می گیرد. لیتیوم را به دلیل کارکرد دوگانه اش در کنترل مانیا و افسردگی، داروی طلایی در کنترل اختلال دوقطبی نامیده اند. این دارو در درمان مانیا، افسردگی و نوسان بین این دو حالت کارکرد موثرتری نسبت به داروهای دیگر نشان داده است. از همه مهم تر آنکه لیتیوم تنها دارویی است که خطر خودکشی را در اختلال دوقطبی کاهش می دهد.

برای اولین بار در سال ۱۹۴۹، مقاله ای درباره ی تاثیرگذاری لیتیوم بر روی اختلالی که آن زمان به شیدایی – افسردگی معروف بود، چاپ شد. مشخص شده است که لیتیوم به عنوان بازدارنده ی Sunthase Kinase 3(GSK3) ریتم شبانه روزی بدن را در ارگان های مختلف منظم می کند.  در سال ۲۰۰۵ دانشمندان دریافتند که لیتیوم بر روی یک ژن به نام “رورا” که از جمله ژن های مسئول تنظیم ریتم بدن است، تاثیر مستقیم می گذارد و موجب افزایش زمان بین نوسانات خلقی و تنظیم خلق در طولانی مدت می شود.
این دارو در بیماری های هم خانواده با اختلال دوقطبی، مانند اسکیزوفرنی و افسردگی ماژور استفاده می شود. در موارد خاص از لیتیوم برای درمان سردردهای میگرنی استفاده می شود.

مکانیسم اثر:

به نظر می‌رسد اثرات ضد مانیک و ضد سایکوتیک این دارو ناشی از رقابت لیتیم با کاتیون های دیگر برای تبادل در پمپ یونی سدیم ـ پتاسیم و در نتیجه تغییر مبادله کاتیونی در سطح بافتی است.

فارماکوکینتیک

جذب: سرعت و وسعت جذب دارو بر حسب شکل مصرف آن متفاوت است. بعد از مصرف خوراکی جذب دارو طی هشت ساعت کامل می‌شود.

پخش: به طور گسترده در سرتاسر بدن، ترشح می‌شود. غلظت این دارو در غده تیروئید ، استخوان و بافت مغز بیش از غلظت سرمی آن است. حداکثر اثر دارو طی ۳۰ دقیقه تا سه ساعت حاصل می‌شود. غلظت پایدار سرمی دارو طی ۱۲ ساعت به دست می‌آید، که در این موقع برای تعیین غلظت حداقل (Trough levels) در خون باید نمونه گیری شود. اثرات درمانی طی ۱۰- ۵ روز شروع شده و طی سه هفته به حداکثر می‌رسد. حدود غلظت درمانی دارو mEq/L 1/2- 8/0 است. مسمومیت دارویی معمولاً در غلظت های بیش از mEq/L 2 بروز می‌کند.

متابولیسم: متابولیزه نمی‌ شود.

دفع: ۹۵ درصد به صورت تغییر نیافته از طریق ادرار دفع می‌شود. حدود ۸۰-۵۰ درصد یک مقدار مصرف شده طی ۲۴ ساعت دفع می‌شود. میزان عملکرد کلیه سرعت دفع دارو را تعیین می‌کند.

مضرات و فواید لیتیوم به شرح زیر خلاصه می شود:

نکات مثبت:

1. ضد مانیا
2. کاهش دفعات نوسان خلق
3. ضد افسردگی
4. کاهش افکار و احتمال ارتکاب خودکشی

نکات منفی:

1. مشکلات گوارشی و افزایش وزن
2. آسیب کلیوی و تکرر ادرار
3. آسیب به تیروئید
4. مشکلات حافظه
5. خستگی
6. لرزش
7. آشفتگی فکر

لیتیوم چه وقت تجویز می شود؟

اصولا لیتیوم برای درمان اپیزودهای مانیک (شیدایی) تجویز می شود. نشانگان دوره های مانیا هجوم افکار، خودبزرگ بینی، افزایش میل یا فعالیت جنسی، هذیان و کاهش نیاز به خواب تعریف شده اند. با این حال مطالعات نشان می دهند لیتیوم در کنترل نشانگان افسردگی، سایکوز و دوره های مختلط موثر واقع می شود.

عوارض لیتیوم

1. افزایش تشنگی
2. تکرر ادرار
3. تهوع خفیف
4. لرزش خفیف دست
5. انقباض خفیف عضلات
6. آکنه
7. مشکلات حافظه

نکاتی که باید به خاطر داشته باشید

•  قبل از استفاده از داروهای بی حسی یا بیهوشی، به هنگام جراحی یا مراجعه به دندانپزشک، حتما به پزشک اطلاع بدهید که لیتیوم مصرف می کنید.

• اطمینان حاصل کنید که به مقدار کافی آب و نمک مصرف می کنید. لیتیوم بدن شما را دچار کم آبی و یا کمبود جدی سدیم می کند.

•  تعرق شدید، اسهال یا ابتلا به تب بالا می توانند میزان مقاومت بدن شما را در برابر لیتیوم کاهش دهند.

•  مصرف لیتیوم در دوران بارداری بسیار خطرناک است، در صورتیکه قصد بارداری دارید با روانپزشک خود در این مورد مشورت کنید. همچنین در دوران شیرهی باید از مصرف لیتیوم خودداری نمایید.

• آزمایش های چکاپ کلیه و تیرویید خود را جدی بگیرید و به هیچ وجه پشت گوش نیاندازید.

چرا لیتیوم من را چاق می کند؟

مانند بسیاری دیگر از داروهای مربوط به اختلال دوقطبی، لیتیوم باعث افزایش وزن شما می شود. یک دیدگاه این است که لیتیوم باعث افزایش تشنگی و تمایل افراد به نوشیدن مایعات پرکالری می شود. احتمال دیگر این است که سازوکار غدد مترشحه موجب افزایش ذخیره های چربی و کم کاری تیرویید وابسته به لیتیوم می شود، این روند منجر به کاهش سوخت و ساز بدن و نهایتا مصرف نشدن کالری های اضافی در بدن می شود.

یک بررسی در سال ۹۹ در مقیاس مولکولی نشان داد که هدف لیتیوم در مغز، گیرنده هایی هستند که سروتونین تولید می کنند. سروتونین یکی از مهمترین انتقال دهنده های عصبی است که ترشح آن نقش مهمی در کاهش افسردگی و افزایش اشتها دارد. بنابراین مصرف لیتیوم موجب کاهش افسردگی ناشی از اختلال دوقطبی و افزایش اشتها می شود.

 با این حال با کنترل میزان کالری مصرفی و افزایش فعالیت بدنی ملایم مثل پیاده روی روزانه می توانید در دوره های طولانی مدت مصرف لیتیوم، وزن خود را کنترل نمایید. سعی کنید در این دوران از مصرف نوشابه و آب میوه های شیرین خودداری کنید. برای رفع تشنگی از آب یا چای استفاده کنید.مصرف کافئین و مواد قندی خود را کنترل نمایید. الگوی غذایی خود را عوض نکنید، بخصوص لیتیوم باعث گرسنگی شبانه می شود! خیار یکی از میوه هایی است که فاقد کالری است و به رفع نسبی تشنگی شما کمک می کند. اگر یک رژیم غذایی و الگوی ورزشی منظم را دنبال کنید می توانید در این دوران حتی از وزن خود بکاهید! اگر به ورزش های سنگین علاقه دارید، نوشیدن آب را فراموش نکنید.

اشکال دارویی:
Tablet: 300mg
Tablet, Extended Release: 400mg
Capsule, Extended Release: 400mg

منبع : راهنمای جامع داروهای روانپزشکی و مواد موثر بر روان. مولفان: جولیان، آدوکات، کوماتی. ویراستار: مجتبی جزایری .

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *