دایره حل در زندگی زناشویی
اکثر ازدواج هایی که به طلاق عاطفی یا رسمی می انجامد، به این دلیل است که افراد با ورود به دایره اختلافات، توانایی حل کردن و خارج شدن از آن را ندارند.
یکی از راه های استفاده از نظریه انتخاب در حل مشکلات زناشویی این است که رابطه زناشویی (یا هر رابطه دیگری) را درون دایره بزرگی به نام دایره حل تجسم کنید. در دایره حل سه چیز وجود دارد :
- زن، همراه با نیازهایش
- مرد، همراه با نیازهایش
- رابطه (ازدواج)
توجه داشته باشید که شما بر اساس تفاوت قوّت نیازتان، مواضع مستحکمی اتخاذ کرده اید ولی این مواضع آن قدر مستحکم نیستند که نخواهید وارد دایره حل شوید. وقتی وارد دایره شدید یعنی قبول کرده اید زندگی مشترک و ازدواج تان از خواسته های فردی شما مهم تر است. شما می دانید که اگر زور بگویید نفر ضعیف تر از دایره حل بیرون میفتد یا خودش از دایره خارج می گردد. تا وقتی در دایره قرار ندارید حق مذاکره ندارید و فقط می توانید جر و بحث کنید.
شما به این دلیل وارد این دایره شده اید که وقتی یک نفر یا هر دو نفرتان بیرون از آن هستید، مشکلات زناشویی شما لاینحل می مانند. زندگی مشترک شما مجروح شده و خونریزی دارد. البته این جراحت مرگبار نیست ولی آن قدر ادامه می یابد تا یک نفر از شما یا هر دو نفرتان از این دایره خارج شوید. اکثر ازدواج ها چنین سرنوشتی دارند؛ یعنی خونریزی آرام ادامه می یابد تا بمیرند، چون طرفین نمی خواهند دوباره وارد دایره شوند. وقتی طرفین آن قدر ناراضی هستند که هر دو از دایره خارج می شوند، جراحت مورد نظر شدید و غالبا مرگبار می شود؛ چنین جراحتی نشان می دهد که رابطه زناشویی طرفین خونریزی شدیدی دارد و عنقریب تمام خواهد کرد.
زن و شوهری که وارد دایره حل می شوند در واقع موافقت کرده اند که رابطه زناشویی خود را مجروح نکنند. آنها صرف نظر از اختلاف نظر خود باید در دایره بمانند و در تفاوت و اختلاف خود مذاکره کنند. یکی حرف می زند و دیگری موافقت می کند. مثلا: ما در مورد پول با هم اختلاف داریم. دلیل آن هم این است که نیاز به بقا در یکی از ما بیشتر از دیگری است. ولی معنای این تفاوت آن نیست که ما نمی توانیم با هم مذاکره کنیم. ما هر دو می دانیم که جر و بحث و سرزنش یکدیگر سودی ندارد، ما باید در این دایره بمانیم و حرف بزنیم و ببینیم چقدر حاضریم از مجروح کردن یا کشتن زندگی مشترک پرهیز کنیم.
در دایره، طرفین نظر خود را در مورد کارهایی که به نفع زندگی مشترک آنهاست بازگو می کنند. آنها باید در محدوده این دایره با یکدیگر مصالحه کنند. البته گاهی اوقات یکی از آنها کوتاه می آید. مثلاً یکی از آنها می گوید من موافقم که تو این قدر از پولمان را خرج کنی. البته من دوست ندارم این قدر خرج کنی ولی می خواهم مصالحه کنیم. دیگری میگوید من خیلی از آنچه دوست دارم خرج کنم، خرج خواهم کرد ولی از این کمتر نمی توانم خرج کنم. اگر هر دو نفر این را بپذیرند، مذاکرات شان موفقیت آمیز بوده و زندگی مشترک را به خواسته های خود ترجیح داده اند. اگر در اولین اقدام نتوانستند مصالحه کنند، یکی از آنها یا هر دو نفرشان باید بگوید چیزی که الان می خواهم مهم تر از زندگی مشترک است. باید الان از دایره بروم بیرون و فردا دوباره وارد دایره شوم. فرض کنیم چند شب به خودشان فرصت می دهند تا در این باره فکر کنند. حالا هر دو باید آماده باشند که بگویند ماندن در این دایره از پولی که خرج می کنیم یا پس انداز می کنیم مهم تر است. تا وقتی این کار را ادامه بدهند اختلاف نظرشان به تدریج رفع میگردد.
شرط های دایره حل اختلاف
- ازدواج، نسبت به خواسته های فردی طرفین اولویت داشته باشد؛ یعنی اگر فردی نیاز به قدرت و پیشرفت بسیار بالایی دارد، این مسئله، نباید مانع ورود او به دایره حل اختلاف شود. افراد در این دایره یاد می گیرند که به شخص سوم که ازدواج است، بیشتر از خودشان، تشخص و ارزش دهند.
- انجام رفتارهای کنترل گرانه مثل: انتقاد و عیب جویی، شکایت و گلایه، تهدید و تنبیه و …، در این دایره ممنوع است. زیرا اگر تلاش کنید دیگری را مجبور به کاری کنید یا به او زور بگویید، شخصِ ضعیف تر از دایره بیرون میفتد یا خودش از دایره خارج می شود. در این صورت، هیچ اختلافی حل نخواهد شد. افراد در این دایره باید این اصل اساسی تئوری انتخاب را خوب درک کرده باشند : “ما فقط می توانیم رفتار خودمان را کنترل کنیم، نه رفتار دیگری را.”
- زن و شوهر، هر دو وقتی در این دایره قرار می گیرند، باید آمادگی این را دارا باشند که برای بهتر شدن رابطه شان یک یا چند کار انجام دهند. گاهی اوقات فرد باید بداند که لازم است کمی نیازهایش را محدود نماید و از برخی خواسته هایش بگذرد. اینکه گاهی افراد می گویند : من همینم، و تغییری نخواهم کرد، به حل اختلاف کمکی نمی کند.
- هرگاه یکی از طرفین به این نتیجه رسید که آنچه می خواهد، مهمتر از زندگی مشترک است، باید موقتا از دایره خارج شود و ادامه مذاکره را به فردا یا چند روز دیگر موکول نماید. این یک فرصت است تا افراد در این خصوص حسابی فکر کنند و واقعا به این نتیجه برسند که، گاهی ماندن در رابطه، بر نیازهایشان ارجحیت دارد.
دایره حل اختلاف در نیاز به بقا:
گاهی نیاز به بقاء در یکی از زوجین بیشتر است، ولی این تفاوت بدین معنا نیست که زوجین نمی توانند با هم مذاکره نمایند. چند نمونه از صحبت هایی که مربوط به بقاست و می تواند در این دایره موثر باشد این هاست:
- “من موافقم که تو این مقدار پول را خرج کنی، البته این بیش از مبلغ مورد نظر من است ، ولی تلاشم این است که یکجوری به توافق برسیم.”
- “سعی میکنم خیلی کمتر از آنچه دلم می خواهد خرج کنم، ولی از این کمتر نمی توانم.”
این مهم است که بدانیم در دایره حل چه تفاوت ها و اختلافاتی قابل تغییر هستند و باید با چه چیزهایی سازش کنیم. منطقی نیست که کسی را برای بلند یا کوتاه بودن قدش یا اینکه به غذای خاصی حساسیت دارد سرزنش کنیم، زیرا همه چیز در کنترل ما نیست، نیازهای ژنتیکی هم اینگونه اند. ما نمی توانیم بیشتر از آنچه در ژنهایمان نوشته شده است به دیگران عشق بورزیم، هرچند میزان نوشته شده در ژن های ما معمولا کافی است.
دایره حل اختلاف در عشق و احساس تعلق:
در درجه ی اول باید بدانید که چقدر در این زمینه دهنده هستید و چقدر می خواهید عشق دریافت کنید. اکثر ما بیشتر علاقه داریم عشق دریافت کنیم. گاهی بعضی از زوجین در این نیاز خیلی با یکدیگر تفاوت دارند ولی صرف نظر از اینکه خواستن در ما چقدر است باید بدانیم که نمی توانیم از طرف مقابل خود بیش از آنچه که می تواند بدهد، عشق دریافت کنیم. در دایره حل باید واقع بین باشیم به عنوان مثال با توجه به نیمرخ ژنتیکی خود و همسرتان همانقدر عشق از ایشان طلب می کنید که می تواند به شما ارائه بدهد.
اگر می خواهید همسرتان تا آخرین حد به شما عشق بورزد شما هم باید تا جایی که در توان دارید این کار را انجام دهید. حتی اندکی کوتاهی در عشق ورزیدن ممکن است ایجاد مشکل کند. متاسفانه در ازدواج های پر اختلاف محروم کردم طرف مقابل از محبت یک تنبیه رایج است. ما با سرزنش شخص مقابلمان نمی توانیم او را متقاعد کنیم که باید بیشتر به ما عشق بورزد. وقتی یکی از طرفین نیاز شدیدی به عشق دارد(معمولا خانم ها)خیلی عشق نثار همسرش می دهد و در مقابل ممکن است از همسرش به اندازه کافی عشق دریافت نکند. شاید طرف مقابلش که این نیاز ژنتیکی در او کمتر است نتواند به اندازه کافی به همسرش عشق بورزد. یا ممکن است مرد تصمیم گرفته باشد آن قدر که در توانش است به همسرش عشق نورزد. ولی این قضیه عملا مهم نیست. اگر توانستید نظر همسرتان را برای وارد شدن به دایره حل جلب کنید، برای ارضای این نیاز خود قدم بزرگی را برداشته اید چون خود مذاکره در این دایره ابراز عشق محسوب می شود.
شرط اساسی حل اختلاف های مربوط به نیاز عشق و تعلق، این است : “بیشتر از آنکه به دنبال دریافت عشق باشیم، به دنبال نثار آن باشیم”. تا وقتی محور بحث در دایره، دادن است نه گرفتن، شانس زیادی برای حل مشکلات عشق و احساس تعلق وجود دارد.
دایره حل اختلاف در نیاز به قدرت:
در رابطه با دو نیاز بقاء و عشق، هرچه شدت این دو نیاز در زوجین مشابه باشد، احساس رضایتمندی بیشتر است. ولی در رابطه با نیاز به قدرت اینگونه نیست. اگر زن و شوهر، هر دو دارای نیاز به قدرت بالایی باشند، زندگی مشترک آنها سرنوشت شومی خواهد داشت. در این صورت محیط خانه تبدیل به منازعه قدرت خواهد شد و هیچ یک از زوجین حاضر به ماندن در دایره نیستند، چون دیدگاهشان این است که در این زندگی، برای هردوی ما به اندازه کافی جا موجود نیست. هیچ یک از دو نفر حاضر نیستند با توافق، از بخشی از قدرت خود صرف نظر کنند. در این صورت، مذاکره امکان پذیر نیست.
مردی که نیاز به قدرت بالایی دارد، ولی در محیط کارش اجازه اظهار نظر ندارد و از صبح تا شب با رئیسی زورگو یا کارفرمایی سلطه گر روبروست، اغلب نیاز به قدرت خود را در خانه و در ارتباط با همسر و فرزندانش به گونه ای مخرب تامین می کند. زنان تحت ستم که از شوهران خود کتک می خورند، غالبا قربانی شوهران ضعیف و سرخورده ای شده اند که تلاش می کنند آنچه را نتوانسته اند از جاهای دیگر به دست آورند از همسر خود دریافت کنند.
زنی که نیاز به قدرت بالایی دارد و اجازه فعالیت های اجتماعی و شغلی ندارد، نیاز به قدرت خود را از طریق کنترلگری مخرب و قدرت طلبی بیمارگونه در خانه تامین می کند که نتیجه اش چیزی جز دوری عاطفی از فرزندان و همسر نخواهد بود. آنچه سبب موفقیت این دو نفر با مشخصات بالا در دایره می شود این است که، به ازدواج بیشتر از نیازهای خود اهمیت دهند. این افراد باید یاد بگیرند که با مذاکره سالم در دایره بمانند و هردو حاضر باشند مقداری از قدرت خود را واگذار کنند. افراد با نیاز شدید به قدرت بدون اینکه متوجه باشند یکدیگر را از دایره حل اختلاف به بیرون می رانند. اگر هیچ یک از طرفین نخواهد بخشی از قدرت خود را واگذار کند مذاکره امکان پذیر نیست.
دایره حل اختلاف در نیاز به آزادی:
افرادی که نیاز به آزادی بالایی دارند، معمولا در ایجاد روابط صمیمی بلندمدت دچار مشکل می شوند اما بیشترین مشکل آنها در زندگی مشترک و ازدواج است. زیرا این افراد نمی توانند بپذیرند که کسی مالک آنها باشد؛ به همین دلیل گاهی بدون هیچ دعوا و منازعه ای زندگی مشترک را رها می کنند.
این اصل، برای پیش از ازدواج بسیار به کار می آید “ازدواج، زمانی بهترین اقبال را برای رشد و تداوم می یابد که هر دو همسر نیاز کمی به آزادی و قدرت دارا باشند.” ولی، برای بعد از ازدواج و زمانی که سالها از انتخاب همسر گذشته است، به کار نمی آید. در این زمان، اصلی که دانستنش معجزه می کند این است،” ازدواج زمانی بهترین اقبال را برای رشد و تداوم می یابد که هر دو همسر بدانند اگر نیاز به آزادی دارند، همسرشان هم نیاز به آزادی دارد؛ اگر نیاز به قدرت دارند، همسرشان هم نیاز به قدرت دارد، اینکه زوجین بدانند معنای آزادی سلب آزادی دیگری نیست.”
شرط اساسی حل اختلاف های مربوط به آزادی، این است : طرفی که نیاز بیشتری به آزادی دارد باید بگوید حاضر به چه توافق هایی است. او با پذیرش محدود کردن آزادی خود، می تواند سرانجام خوشی را برای مذاکره به ارمغان آورد.
دایره حل اختلاف در نیاز به تفریح:
مشابهت در شدت این نیاز، در روابط زناشویی بسیار عالی است. وقتی زوجین هر دو، این نیاز را به میزان زیاد در خود دارند بهترین فرصت و اقبال را برای باهم ماندن خواهند داشت. زمانی در روابط زوجین مشکل ایجاد می شود که یکی نیاز به تفریح بالا و دیگری نیاز به تفریح کم دارد. تئوری انتخاب معتقد است : “تفریح، در ایجاد و نگهداری یک رابطه، نقش اساسی ندارد. افراد می توانند به تنهایی تفریح کنند و لطمه ای هم به زندگی مشترک خود نزنند.” اگر هم نیاز هر دو به تفریح کم باشد، هیچ یک از این وضعیت ناراحت نخواهند شد و اوضاع به خوبی پیش می رود.
منبع : تئوری انتخاب، نوشته ویلیام گلاسر، ترجمه علی صاحبی.