اختلال های خواب
کابوس‌های مکرر می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات روانی باشند
حمله ی خواب (نارکولپسی) با دوره های مکرر خواب آلودگی در طول روز مشخص می شود که فرد به صورت ناگهانی به خواب می رود و چهار نشانه ی اصلی دارد.
علت های بی خوابی عبارتند از سروصدا، دمای ناراحت کننده، استرس، درد، داروها، صرع، تومورهای مغزی، اضطراب، افسردگی و بیماری های دیگر، می باشد. گاهی بی خوابی از تغییر در زمان بندی ریتم شبانه روزی دما نسبت به ریتم شبانه روزی خواب و بیداری ناشی می شود.
وقفه ی تنفسی یکی دیگر از علت های بی خوابی است، یعنی ناتوانی در نفس کشیدن در حال خواب و اغلب مربوط به افراد بالای ۴۵ سال و در مرحله خواب REM صورت می گیرد. این افراد به علت بیدار شدن مکرر در طول خواب که اغلب آنها را به یاد نمی آورند در طول روز خواب آلوده اند و ضعف توجه و افسردگی دارند. علت های وقفه ی تنفسی عبارتند از وراثت، هورمونها، تباهی مکانیزمهای مغزی در دوران پیری که تنفس را کنترل می کنند و چاقی، مخصوصاً در میانسال.
حمله ی خواب (نارکولپسی – Narcolepsy) با دوره های مکرر خواب آلودگی در طول روز مشخص می شود که فرد به صورت ناگهانی به خواب می رود و چهار نشانه ی اصلی دارد.
- ۱- حملات تدریجی یا ناگهانی خواب آلودگی در طول روز.
- ۲- خشک زدگی (کاتاپلکسی-cataplexy): حمله ی ضعف عضلانی در حالی که فرد بیدار می ماند. معمولاً هیجانات شدید علت آن است.
- ۳- فلج خواب : ناتوانی در حرکت کردن در حال به خواب رفتن یا بیدار شدن. فلج عمومی اما موقتیِ عضلات ارادی که معمولا چند ثانیه طول کشیده و بسیار ناخوشایند است. فرد در این حالت بیدار و هوشیار است ولی قادر به حرکت دادن عضلات خود نیست. فلج خواب در طی خواب REM رخ می‌دهد.
- ۴- توهمات پیش از خواب که فرد به سختی می تواند آنها را از واقعیت متمایز کند.
افراد مبتلا به اختلال حمله خواب، فاقد سلول های هیپوتالاموس هستند که اورکسین را تولید و آزاد می کنند . اورکسین برای بیدار ماندن اهمیت دارد. در حال حاضر رایجترین درمان این اختلال داروهای محرک مانند متیل فیندیت (ریتالین) است که دوپامین و نوراپی نفرین را بیشتر می کنند.
اختلال حرکت دست و پای ادواری : مشخصه این اختلال حرکت غیر ارادی پاها و گاهی دست هاست. عمدتاً مربوط به افراد مسن و میانسال است و در طول خواب NREM اتفاق میافتد.
اختلال رفتار REM : عضلات وضعی در طول خواب REM شل و نافعال هستند. با این حال افراد مبتلا به اختلال رفتار REM در طول دوره های خواب REM شدیداً میچرخند. آنها اغلب خواب می بینند که از خودشان در برابر حمله دفاع می کنند. این اختلال عمدتاً در مردان مسن، مخصوصاً مردان مسن مبتلا به بیماری مغزی مانند پارکینسون اتفاق می افتد.
کابوس شبانه (Nightmare) : در این اختلال فرد ناگهان با دیدن رویا و همراه با ترس شدید بیدار می‌شود. شخص محتوای ترسناک رویا را به خاطر دارد و کاملا بیدار است. اختلال کابوس بیشتر در نیمۀ انتهایی شب دیده می‌شود. در سنین ۵-۶ سالگی شیوع این اختلال بیشتر است. در خواب REM روی می دهد.
کابوس‌های مکرر می‌توانند نشان‌دهندۀ مشکلات روانی باشند. در صورت امکان کاهش و حذف هر نوع منبع اضطراب کمک‌کننده است. تجویز داروهای ضد افسرده سه‌حلقه‌ای موثر است، از بنزودیازپین‌ها نیز استفاده می‌شود.
وحشت شبانه (Night terror) : تجربیات اضطرابی شدیدی هستند که فرد با جیغ کشیدن در حالتی از وحشت بیدار می شود. وحشت شبانه با کابوسی که صرفاً خواب ناخوشایند است تفاوت دارد و در خواب NREM روی می دهد و در کودکان شایعتر است. بر خلاف اختلال کابوس شبانه، در این اختلال فرد معمولا چیزی را به خاطر نمی‌آورد. بیشتر در پسرها دیده می‌شود.
صحبت در خواب(خواب گفتاری) شایع و بی ضرر است و در خواب REM و NREM روی می دهد.
خوابگردی (sleep walking) : عبارت است از راه رفتن در جریان خواب که معمولا با چشمان باز صورت می‌گیرد. گاهی فرد کارهای پیچیده‌تری مانند لباس پوشیدن و حتی رانندگی نیز انجام می‌دهد. خوابگردی معمولا چند دقیقه طول می‌کشد. عمدتاً در کودکان ۲ تا ۵ ساله روی می دهد و در مرحله ی ۳ یا ۴ خواب و آن هم در اوایل شب شایعتر است. این اختلال در مرحلۀ NREM خواب روی می‌دهد.
منبع : روانشناسی فیزیولوژیکی / جیمز کالات / یحیی سیدمحمدی (مترجم) / نشر روان / فصل ۲.