عزت نفس از دو بخش به هم مرتبط تشکیل می شود:
- داشتن احساس اطمینان در برخورد با چالش های زندگی : باور به خودتوانمندی
- احساس داشتن صلاحیت برای خوشبخت شدن: احترام به خود
باور خودتوانمندی به معنای داشتن اطمینان به عملکرد ذهن است. یعنی اینکه باور کنیم توانایی فکر کردن، درک نمودن، آموختن، انتخاب کردن و تصمیم گیری داریم. یعنی اینکه بتوانیم حقایق و واقعیت های مربوط به نیازها و خواسته های خود را درک کنیم و به خود اعتماد و اتکا داشته باشیم.
احترام به خود یا داشتن حرمت نفس، به معنای اطمینان داشتن به ارزش خود است، یعنی آنکه به خود حق دهیم که زندگی کنیم و شاد باشیم. عزت نفس به معنای احساس داشتن صلاحیت و توانمندی برای کنار آمدن با چالشهای زندگی و خود را شایسته برای رسیدن به خوشبختی، در نظر گرفتن است.
داشتن عزت نفس زیاد، یعنی این احساس که خود را مناسب زندگی بدانیم. برعکس عزت نفس اندک، یعنی خود را مناسب شرایط زندگی احساس نکنیم. خود را به عنوان یک انسان اشتباه و نامناسب در نظر بگیریم.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
- عزت نفس یعنی احساس ارزشمند بودن و دوست داشتن خود
- اعتماد به نفس یعنی توانایی و مهارت در انجام یک کار بعلاوه دید مثبت
همان طور که متوجه شدید اعتماد به نفس یک چیز بیرونی است مثلا مهارت شما در رانندگی، ولی عزت نفس درونی است و با روحیه شما سروکار دارد.
لزوما کسی که اعتماد به نفس بالایی دارد، عزت نفسش بالا نیست. مثلا فرض کنید فردی در جلو جمع می تواند به خوبی صحبت کند و از این کار هم لذت می برد، اما این فرد از درون، از خود رضایت ندارد. شاید به این خاطر صحبت می کند که به دیگران اثبات کند که انسان با کمالات و دارای فهم بالایی هست و در واقع دارد خلا درونی خود را پر می کند. تمام این موارد نشان می دهند که این فرد عزت نفس پایینی دارد، چون فردی با عزت نفس بالا شاید در جمع صحبت کند، اما از درون نیازی ندارد که بخواهد خودش را به دیگران اثبات کند.
عزت نفس مثل ظرفی برای اعتماد به نفس است. فردی که خودش را ارزشمند می داند بستر مناسبی دارد که در اقدامات بیرونی اعتماد به نفس بالایی کسب کند. فرض کنید شما خودتان را فردی با ارزشی می دانید، آن موقع می توانید در کار مورد علاقه خودتان با کسب مهارت دارای اعتماد به نفس شوید، اما اگر احساس خود ارزشمندی نداشته باشید، حتی اگر بهترین متخصص در زمینه ای مثلا تعمیر لوازم برقی هم باشید، همیشه خودتان را سرزنش می کنید که من چیزی نیستم و این کار از دست همه بر می آید و من کار خاصی انجام نمی دهم. در این مواقع صدها فکر منفی از ذهن شما عبور می کند که به شما اثبات کند حرفی برای گفتن ندارید و همین جاست که اعتماد به نفس شما کاهش می یابد.
انواع عزت نفس
۱- عزت نفس ضعیف
کسی که از نظر خود دوستی و احترام به خود، هنوز به مرحله رضایت نرسیده است، معمولا دچار عزت تفس پایین است. مثلا کسی که نمی تواند از حق خود دفاع کند، یا به عبارتی فردی که از عقیده، نظر و خواسته خود دفاع نمی کند، دچار عزت نفس ضعیف است.
مثلا فرض کنید که به فروشگاهی رفته اید و لباسی خریده اید. اگر این لباس به تنتان اندازه نباشد، چه می کنید؟ اگر باز به فروشگاه مراجعه نمی کنید تا سایز مناسب خود را خریداری کنید، این یعنی از عزت نفس ضعیف برخوردار هستید. به هر دلیلی حاضر نیستید به دنبال راه حل مساله خود باشید و با شرایط خودتان را جور می کنید؛ این یعنی عزت نفس ضعیف دارید.
۲- عزت نفس سالم
عزت نفس سالم بر خلاف عزت نفس ضعیف است. شما از خود رضایت دارید و احساس ارزشمندی می کنید، و نمی گذارید دیگران شما را آزار دهند. در مثال قبل اگر محترمانه به فروشگاه برگردید و طالب یک سایز مناسب از لباس باشید این یعنی عزت نفس سالم دارید.
۳- عزت نفس ناسالم
عزت نفس ناسالم همان عزت نفس سالم است ولی به صورت افراطی. خود شیفته بودن، خود معشوق پنداری، از جمله ویژگی های افراد خود پسند است. مثلا فردی که دچار عزت نفس ناسالم است، در بیان عقایدش تعصب دارد. نوع بیان فرد می تواند حال مخاطب را خراب کند و او را تحقیر کند.
منبع : ناتانیل براندن، روانشناسی عزت نفس
با توجه به مطالب نوشته شده، اگر حتی عزت نفس اندکی هم نداشته باشیم باید چه کرد؟!
درود . به لینک زیر مراجعه کنید
https://public-psychology.ir/1397/05/raising-low-self-esteem/