روان درمانی چیست؟
مهمترین خصوصیت درمانگر کارآمد، کیفیت حضور اوست.
در روان درمانی هدف ایجاد تغییراتی در افکار و احساسات و در نهایت تغییر در رفتار فرد می باشد. در روان درمانی بیشتر با شخصیت و نگرش فرد سرو کار داریم.
اگر مشاور و درمانگر خود را به یک نظریه تنها محدود کند، جنبه های با ارزش رفتار انسان را نادیده گرفته است. هر رویکرد درمانی جنبه های مفیدی دارد که باید از آنها استفاده کنیم. ما در جوامعی زندگی می کنیم که متنوع هستند، بنابراین چندگانگی نظری طبیعی است.
روان درمانی فرآیند تعهد بین دو نفر است که هر دو ملزم به تغییر کردن از طریـق فعالیـت درمانی هستند. روان درمانی در بهترین حالت، نوعی فرآیند مشترک است که درمانگر و درمانجو را شامل مـی شـود و هـر دوی آنهـا می خواهند راه حل هایی را برای مسایل گوناگون پیدا کنند. مهمترین خصوصیت درمانگر کارآمد، کیفیت حضور اوست.
روان درمانی یک روش درمانی برای درمان اختلالات روانی، رفتاری و شخصیتی است که توسط روان درمانگری که در اکثر موارد یک روانشناس بالینی است انجام می‌شود. در این نوع درمان، اختلالات روانی، بدون دارو و تنها با روش‌های مبتنی بر گفتگو و تکنیک‌های شناختی – رفتاری و سایر تکنیک ها درمان می‌شوند. البته روان درمان صرفا برای افراد بیمار نیست.
اینکه درمانگر چه نوع آدمی است مهمترین عامل تاثیرگذار بر درمانجوست که به ایجاد تغییر در او کمک می کند. جدا کردن فنونی که در روان درمانی به کار می بریم از شخصیت خودمان و رابطه ای که با درمانجویان داریم، غیرممکن است. اجرا کردن فنون روی درمانجو بدون توجه به رابطه درمانی، بی فایده است.
روان درمانی مبتنی بر رابطه منحصر به فرد بین روان‌درمانگر و مراجع است. در این شیوه از ابزار کلامی و همچنین تکنیک‌های مختلف برای دست یافتن به تغییر استفاده می‌شود. طول دوره درمانی متفاوت می‌باشد، ممکن است از ۱۰ جلسه تا ۶۰ جلسه طول بکشد و بستگی به نوع اختلال روانی دارد.
در رویکرد یکپارچه نگر، فکر کردن به صورت کل نگرانه اهمیت دارد. برای اینکه عملکرد انسان را بشناسیم باید جنبه های جسمانی، هیجانی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و معنوی او را در نظر بگیریم.
اهداف روان درمانی چیست؟
- برطرف شدن علایمی که منجر به پریشانی شده اند
- تغییر الگوهای رفتاری آشفته
- بهبود روابط بین فردی
- مقابله ی بهتر با استرس های زندگی
- رشد فردی
رواندرمانی مرتبط است با چگونگی افکار و اندیشه ها و احساسات و رفتارهای یک فرد. در رواندرمانی هدف ایجاد تغییراتی در افکار و احساسات و در نهایت تغییر در رفتار فرد می باشد. در رواندرمانی بیشتر با شخصیت و نگرش فرد سرو کار داریم و هدف ایجاد تغییر در طرز نگرش فرد است.
مروری بر نظریه های روان درمانی
۱- طبقه ی اول رویکردهای تحلیلی است. درمان روانکاوی عمدتا بر بینش، انگیـزش ناهشـیار، و بازسـازی شخصیت استوار است. روانکاوی روی ۶ سال اول زندگی به عنوان رشد شخصیت فرد، تاکید می کند. تعدادی از مدل های درمانی گسترش روان کاوی هستند، مدل هـای دیگر، تعدیل هـای مفاهیم و شیوه های روان کاوی هستند و سایر مدل ها، مواضعی هستند که در واکنش علیه روان کاوی پدیدار شده اند.
درمانگران آدلری بر یافتن معنا، هدف زندگی، پذیرش مسئولیت، رفتار هدفمند، عمل هشیار، تعلق و علاقه اجتماعی تمرکز دارند. گر چه نظریه آدلر با بررسی تجربیات کودکی، رفتار زمان حال را توجیه می کند، ولی روی پویش های ناهشیار تمرکز نمی کند.
۲- طبقه ی دوم، درمان های تجربی و رابطه گرا را تشکیل می دهـد: رویکرد وجودی، رویکـرد فردمدار، و درمان گشتالتی.
رویکرد وجودی روی این موضوع تأکید دارد که انسان کامل بـودن یعنـی چـه. ایـن رویکرد موضوعات خاصی را مطرح می کند که بخشی از شـرایط انسـان هسـتند، نظیـر آزادی و مسـئولیت، اضطراب، گناه، آگـاهی از متناهی بودن، خودمختاری، آفریدن معنی در دنیا و شکل دادن آینده خویشتن با تصمیم گیری های فعال. ایـن رویکرد، مکتب درمانی یکپارچه ای نیست که نظریه ای روشن و فنون منظمی داشته باشد، بلکه نوعی فلسفه مشاوره است کـه روی روش های گوناگون شناخت دنیای ذهنی انسان تأکید می ورزد. این مدل بر کیفیت رابطه درمانی شخص با شخص تمرکز دارد.
رویکرد فردمدار، که از فلسفه انسان گرایی سرچشمه گرفته است، روی نگرش های اساسی درمانگر تأکید می کند. این رویکرد بر این باور است که کیفیت رابطه درمانجو – درمانگر عامل تعیین کننده اصلی نتایج فرآیند درمان است. این رویکرد از لحاظ فلسفی فرض می کند که درمانجویان از توانایی هدایت کردن خود بدون مداخله فعال و رهنمود دادن درمانگر برخوردارند. این نیروی رشد درون درمـانجو، در بستر رابطه زنده و اصیل با درمانگر، آزاد می شود. این رویکرد بر اساس دیدگاهی ذهنی از تجربه انسان است.
آخرین رویکرد تجربی، درمان گشتالتی اسـت کـه بـرای کمک به درمانجویان برای تمرکز کردن روی آنچه در زمان حال تجربه می کنند، تجربیاتی را ارایه می دهد. این رویکرد بر آگاهی و انسجام تاکید دارد. این درمان، عملکرد بدن و ذهن را ادغام می کند.
۳- سومین طبقه، درمان های کنشی هستند که واقعیت درمانی، رفتار درمانی، رفتار درمانی عقلانی–هیجانی، و درمان شناختی را در بر می گیرند.
واقعیت درمانی(ویلیام گلاسر) روی رفتار فعلی درمانجویان تمرکز می کند(زمان حال) و بر طرح ریـزی برنامه های روشن برای رفتارهای تازه تأکید می ورزد.
رفتار درمانی مانند واقعیت درمانی، برای عمل کردن و برداشـتن گام هایی در جهت تغییرات عینی ارزش قایل اسـت. از اصول یادگیری برای حل اختلالات رفتاری استفاده می کند.
رفتار درمانی عقلانی-هیجانی(آلبرت الیس) و درمان شـناختی(آرون بک) بـر لـزوم یـادگیری نحوه به چالش طلبیدن عقاید کژکار و افکار خودکار که به مشکلات رفتاری منجر می شوند، تأکید می ورزند. درمان شناختی رفتاری یک مدل درمان آموزشی، شناختی و عمل گراست.
۴- چهارمین رویکرد کلی، دیدگاه سیستمهاست که درمـان فمینیستی و خـانواده درمانی بخشی از آن هسـتند. رویکرد سیستمها بر اهمیت شناختن افراد در بستر محیط پیرامونشان که بر رشد آنهـا تأثیر مـی گذارد، تأکیـد دارد. برای ایجاد تغییر در فرد، باید به این نکته توجه کرد که چگونه شخصیت او تحت تأثیر جامعـه پـذیری نقـش جنسی، فرهنگ، خانواده و سیستم های دیگر قرار گرفته است.
۵- پنجمین طبقه، رویکرد های پست مدرن هستند: سازه نگری اجتماعی، درمان کوتاه مدت راه حل مدار و قصـه درمانی. این رویکردهای جدید، فرض های بنیادی اغلب رویکردهای سنتی را به چالش می طلبند. این رویکردها باور دارند که درمانجو در زندگی خود آدم خبره ای است.
آیا روان درمانی موثر است؟
تحقیقات نشان داده است که بیشتر افرادی که روان درمانی دریافت کرده‌اند از علایم اختلال روانی رها شده‌اند و توانسته‌اند در زندگی خود عملکرد بهتری داشته باشند. رواندرمانی نشان داده است که باعث بهبود هیجان ها و رفتارهای فرد می‌شود و با تغییرات مثبتی در مغز و بدن همراه است.
رازداری
روان درمانگران هم از لحاظ اخلاقی و هم از لحاظ قانونی موظف هستند که راز دار مراجعان خود باشند و اجازه مطرح کردن مسایل مرتبط با مراجع را با هیچ فرد دیگری ندارند. مگر اینکه:
- احتمال خودکشی و دیگرکشی مطرح باشد.
- دستوری از دادگاه برای دریافت اطلاعات محرمانه آمده باشد.
- احتمال سواستفاده و آسیب به کودکان وجود داشته باشد.
منبع : نظریه و کاربست مشاوره و روان درمانی. جرالد کری. ترجمه یحیی سیدمحمدی. فصل اول.