مسائل اخلاقی در مشاوره
اولین اصل اخلاقی در مشاوره، صلاحیت حرفه ای است
اصول اخلاقی، رویکردی است که درمانگرانی آن را اختیار می کنند که می خواهند نهایت تلاش خود را برای درمانجویانشان به خرج دهند، نه اینکه صرفا حداقل معیارها را برآورده سازند.
اخلاق مشاور، نقش اساسی در مشاوره دارد. رعایت مسائل اخلاقی در مشاوره و روان درمانی بسیار مهم است. تصمیم گیری اخلاقی فرآیندی تکاملی است که ایجاب می کند همواره صادق و خودسنج باشید.
۲ نوع اصول اخلاقی در مشاوره و روان درمانی :
- اصول اخلاقی الزامی : برداشتی از کاربست اخلاقی که به کمترین سطح کاربست حرفه ای مربوط است
- اصول اخلاقی آرمانی : سطح بالاتر کاربست اخلاقی است که به انجام دادن آنچه به نفع درمانجویان است توجه دارد.
نیازهای درمانجویان را مقدم بر نیازهای خود بدانید
فکر نمی کنم که ما به عنوان مشاور بتوانیم نیازهای شخصی خود را کاملا از از روابط خود با درمانجویان دور نگهداریم. از لحاظ اخلاقی ضرورت دارد که از نیازها، تعارضهای شخصی بالقوه و دفاع های خود آگاه باشیم؛ ما باید بدانیم که این عوامل چگونه می توانند در کمک کردن به درمانجویان اختلال ایجاد کنند.
روابط حرفه ای ما با درمانجویان به نفع آنهاست. سوال مفیدی که همواره باید از خودتان بپرسید این است: «در این رابطه، نیازهای چه کسی برآورده می شود، نیازهای درمانجوی من یا نیازهای خودم؟».
مسئله اخلاقی زمانی وجود دارد که ما نیازهای خود را به صورت آشکار یا نا آشکار، به قیمت نیازهای درمانجویان بر آورده کنیم. مهم است که ما از بهره کشی درمانجویان یا صدمه زدن به آنها پرهیز کنیم.
همگی ما نقاط کور و تحریف هایی در واقعیت داریم. ما مسئولیت که در جهت گسترش دادن خودآگاهی تلاش کنیم و یاد بگیریم زمینه های تعصبات و آسیب پذیری های خود را تشخیص دهیم. اگر از مشکلات خود آگاه بوده و مایل باشیم آنها را برطرف کنیم، کمتر احتمال دارد آنها را به درمانجویان فرافکنی کنیم.
باید از نیازهای افراطی احتمالی خود همچون نیاز به کنترل گری، نیاز به مفید بودن و حامی بودن، نیاز به تغییر دادن دیگران در جهت ارزش های خودمان، نیاز به احساس شایستگی و نیاز به تقدیر، آگاه شویم و از اثرگذاری آنها بر درمان جلوگیری نماییم.
تصمیم گیری اخلاقی
بخشی از فرایند تصمیم گیری اخلاقی، آگاهی از منابعی است که وقتی با مسئله ای دست به گریبان می شوید می توانید از انها استفاده کنید. گرچه مشاوران مسئول تصمیم گیری اخلاقی هستند ولی مجبور نیستند این کار را در خلا انجام دهند. مشاوران همچنین باید از عواقب عمل کردن مطابق با شیوه هایی که توسط سازمانی که عضوی از آن هستند آگاه باشند.
اصول اخلاقی حرفه ای چند هدف دارند:
- آگاه کردن مشاوران و عامه مردم از مسئولیت های این حرفه. این مساله مبنایی برای پاسخگویی و حفاظت از درمانجویان و درمانگران ایجاد می کند.
- فراهم کردن مبنایی برای فکر کردن درباره کاربست حرفه ای شما و بهتر کردن آن. برای درمانگران زیر نظر گرفتن خود خیلی بهتر از آن است که یک سازمان آنها را تحت نظارت قرار دهد.
یکی از گرایشات اسف بار در مورد اصول اخلاقی این است که آنها به طور فزاینده ای ابعاد قانونی بگیرند. عمل به قوانین بخشی از رعایت اخلاق حرفه ای است اما قوانین حداقل مسایل اخلاقی را در نظر می گیرند و اخلاق حرفه ای فراتر از قوانین، گسترش می یابد.
مراحل تصمیم گیری اخلاقی
- مشکل یا معضل را مشخص کنید. اطلاعاتی را گردآوری کنید که ماهیت این مشکل را روشن سازد.
- مسائل بالقوه را مشخص کنید. مانند ارزیابی کردن حقوق، مسولیت ها و رفاه تمام کسانی که در این موقعیت در گیر هستند.
- اصول اخلاقی مربوط را از نظر رهنمود کلی برای مشکل بررسی کنید. باید در نظر داشته باشیم که آیا ارزش ها و اصول اخلاقی ما با این رهنمودها هماهنگ هستند یا نه.
- در نظر گرفتن قوانین و مقررات قابل اجرا و مشخص کردن اینکه چگونه ممکن است آنها به مسائل اخلاقی ربط داشته باشد.
- مشورت کردن با بیش از یک منبع.
- مسئله گشایی گروهی درباره روش های احتمالی گوناگون. با سایر درمانگران درباره گزینه ها بحث کنید.
- تصمیم گیری درباره اینکه کدام روش بهترین گزینه است.
حق رضایت آگاهانه
رضایت آگاهانه لازمه اخلاقی و قانونی و جزء جدا نشدنی فرایند درمان است. برخی از جنبه های فرایند رضایت آگاهانه عبارت اند از: اهداف کلی مشاوره، مسئولیت های مشاور در قبال درمانجو، مسئولیت های درمانجو، محدودیت ها و موارد استثنای محرمانه بودن، متغیرهای اخلاقی و قانونی که می توانند رابطه را تعریف کنند، صلاحیت و پیشینه درمانگر، حق ویزیت، خدماتی که درمانجو می تواند انتظار داشته باشد و طول تقریبی فرایند درمانی. چالش بر اورده کردن رضایت آگاهانه، برقرار کردن تعادل بین دادن اطلاعات خیلی زیاد و خیلی کم به درمانجویان است.
صلاحیت حرفه ای: روانشناسان باید مهارت و دانش لازم را داشته باشند تا خدمات مورد نیاز مراجع را به درستی ارائه دهند. به عنوان مثال، اگر یک روانشناس در دوره معالجه نیاز به ارزیابی ویژه‌ای داشته باشد، باید درک خود را از تجویز و تفسیر آن تست خاص داشته و به مراجع ارائه دهد. یکی از اولین اصول اخلاق حرفه ای بحث صلاحیت حرفه ای مشاور است. حداقل درجه علمی مورد نیاز برای ارائه خدمات مشاوره ای، کارشناسی ارشد است و بدیهی است که فرد زمانی می تواند اقدام به انجام موفقیت آمیز جریان مشاوره کند که دوره های تمرین و کارورزی را به خوبی سپری کرده باشد.
ابعاد محرمانه بودن و رازداری
محرمانه بودن که برای برقرار کردن رابطه درمانی قابل اعتماد و سودمند، اهمیت زیادی دارد، مسئله اخلاقی و قانونی است. چون تا وقتی که درمانجویان به محرمانه بودن افشاگری های خود برای درمانگران اعتماد نداشته باشند، هیچ درمان اصیلی نمی تواند روی دهد. درمانگران مسئولیت اخلاقی دارند که در ابتدای فرایند درمان درباره ماهیت و هدف محرمانه بودن با درمانجویان خود صحبت کنند. به طور کلی محرمانه بودن را زمانی می توان نقض کرد که معلوم شود درمانجویان ممکن است به خود یا دیگران آسیب جدی وارد کنند.
این وظیفه مشاور است که به صراحت درباره رازداری صحبت کند زیرا بیان رازداری گام مهمی در اعتماد سازی و پایه ریزی ارتباط مشاوره ای و از مهمترین اصول اخلاقی در مشاوره است. بسیاری از مراجعان نیاز به شنیدن درباره محرمانه ماندن اطلاعات شخصی خود دارند و این موضوع باعث برداشتن گام های جدی در مشاوره از سوی آنان می شود. با این وجود چالش برانگیز ترین مساله در بحث رازداری «نسبی بودن» آن است. یعنی نمی توان به مراجعی که هنوز از مسائل خود صحبت نکرده است تضمین داد که تمام مطالبش نزد ما باقی خواهد ماند. زیرا به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست که مراجع چه اطلاعاتی ارائه خواهد کرد.
مواقعی که درمانگران به لحاظ قانونی باید اطلاعات را گزارش دهند:
- ۱- زمانی که درمانگر مشخص کند که درمانجو به بستری شدن نیاز دارد.
- ۲-زمانی که اطلاعات در رابطه با دعوای حقوقی باشد.
- ۳-زمانی که درمانجویان درخواست کنند که سوابق آنها در اختیار آنها یا شخص ثالث قرار گیرد.
- ۴-زمانی که درمانگر معتقد باشد که درمانجوی زیر ۱۶ سال قربانی زنا با محارم، تجاوز، سوء استفاده از کودک، یا خلاف های دیگر شده باشد.
مسائل اخلاقی در مشاوره چند فرهنگی
۱- ایا نظریه های موجود برای کار کردن با افراد فرهنگ های مختلف مناسب هستند؟
در بعضی از نظریه های سنتی فرض هایی مطرح شده درباره سلامت، رشد مطلوب انسان، ماهیت آسیب شناسی روانی، و ماهیت درمان کارآمد، که ممکن است به برخی از درمانجویان ارتباطی نداشته باشد. برای اینکه نظریه های سنتی به جامعه چند فرهنگی ربط داشته باشند، باید تعامل فرد در محیط را در بر گیرند.
۲- آیا مشاوره فرهنگ بسته است؟
اغلب فنون از رویکردهای درمانی به دست آمده اند که مردان سفید پوست طبقه متوسط غربی آنها را برای درمانجویان دارای همین ویژگی ها ساخته اند. به علاوه فرض های ارزشی مشاوران و درمانجویانی که از لحاظ فرهنگی تفاوت دارند، مشاوره هایی را بوجود اورده اند که از لحاظ فرهنگی سودار بوده و به بی مصرف ماندن خدمات سلامت روان منجر شده اند.
نمی توان انکار کرد که رویکردهای درمانی امروزی از فرهنگ های اروپایی-آمریکایی سرچشمه گرفته اند و بر یک رشته از ارزشهای خاص استوار هستند. برخی از رویکردها ممکن است در مورد درمانجویانی که زمینه نژادی، قومی و فرهنگی متفاوت دارند، قابل اجرا نباشند. مثلا برخی اقوام و ملل دارای فرهنگ جمع گرا هستند که منافع جمعی بر منافع فردی ارجحیت دارد.
۳- تاکید بر فرد و عوامل محیطی
درمانگران چند فرهنگی و خانواده درمانگران معتقد هستند که کاربست درمان فقط زمانی موثر است که به جای سرزنش کردن درمانجو به خاطر شرایطش، مداخله ها طوری طراحی شده باشند که عوامل محیطی مشکل آفرین را تغییر دهند.
رویکردهای پست مدرن، فمینیستی و سیستم های خانواده به درمان به ما اموخته اند که اگر بخواهیم تغییری صورت گیرد باید روی فرد و عوامل اجتماعی تاکید کنیم. در واقع دیدگاه فرد -در-محیط همین واقیت تعاملی را متذکر می شود.
مسایل اخلاقی در فرایند ارزیابی
مسایل بالینی و اخلاقی با استفاده از روش های ارزیابی و تشخیص ارتباط دارد. برخی از نظریه ها روی نقش ارزیابی به عنوان پیش درامد درمان تاکید زیادی می کنند. نظریه ای دیگر عمدتا نظریه های رابطه گرا و تجربی تشخیص را به عنوان چهارچوب داوری بیرونی در نظر می گیرند که می تواند درمانگر را از شناختن دنیای شخصی و ذهنی درمانجو دور کند.
اروین یالوم عقیده دارد که تشخیص اغلب در روان درمانی بیمارانی که چندان مختل نیستند، نتیجه عکس می دهد. وی معتقد است که تشخیص بینش را محدود می کند و توانایی درمانگر را در برقراری رابطه با درمانجو به عنوان یک انسان کاهش می دهد.
خطر رویکرد تشخیصی این است که مشاوران عوامل قومی و فرهنگی را در حالت های خاص رفتار در نظر نگیرند. اگر متغییر های فرهنگی در نظر گرفته نشوند، امکان دارد برخی از درمانجویان مورد تشخیص اشتباه قرار گیرند.
روابط دوگانه و چندگانه در مشاوره
روابط دوگانه در مشاوره زمانی است که مشاوران، با مراجعان، بیش از یک رابطه یا نقش را داشته باشند. مثلا، استادی که مشاور دانشجوی خود نیز هست و یا نسبت خانوادگی بین مشاور و مراجع وجود دارد. زمانی که نقش های حرفه ای با هم تضاد پیدا می کنند، ممکن است استانداردهای اخلاقی و قانونی را نقض کنند. مشاوران از موقعیت تاثیرگذار خود در رابطه با مراجعان آگاه هستند و باید از امکان سوءاستفاده از اعتماد و وابستگی مراجعان اجتناب کنند.
مشاوران همه تلاش خود را به کار می برند تا از روابط دوگانه با مراجعان دوری جویند، زیرا این گونه روابط در قضاوت حرفه ای تاثیر منفی می گذارند یا خطر آسیب رسیدن به مراجعان را افزایش می دهند. روان شناسان نباید با مراجعان وارد رابطه جداگانه ای شوند. نمونه ای از روابط دوگانه عبارتند از : رابطه تجاری یا رابطه شخصی و صمیمانه با مراجعان.
نوع دیگر رابطه دوگانه، رابطه جنسی است که اخلاق حرفه ای در همه سازمان ها آنرا محکوم کرده اند. مراجعان افرادی هستند که نیاز به کمک درمانگر دارند و آنان مشاوره را بر پایه اعتماد می گذارند و درباره ترسها و رازهایشان و انگیزه و آرزوهایشان صحبت می کنند و درمانگرانی که رابطه نامناسبی را با مراجعان آغاز می کنند به اعتماد اولیه آسیب وارد می کنند. در این روابط، مراجع احساس می کند مورد سؤ استفاده قرار گرفته و نسبت به کمک دیگر روانشناسان نیز دیدگاه منفی پیدا می کند. اگر رابطه درمانی با مراجع به روابط جنسی کشیده شد، باید هر چه زودتر رابطه درمانی خاتمه یابد و مراجع را ارجاع داد و همچنین رلبطه جنسی با یک بیمار یا یک مراجع صغیر علاوه بر پیگرد قانونی درمانگر، محکوم به پرداخت جریمه می باشد.
رابطه چندگانه زمانی وجود دارد که روانشناس نقش حرفه ای با فردی دارد و ۱-همزمان نقش دیگری با همان فرد دارد ۲-به طور همزمان با کسی ارتباط دارد که او با فردی که روانشناس رابطه حرفه ای با وی دارد ارتباط تنگاتنگ یا رابطه معمولی دارد۳-قول می دهد در آینده با آن فرد یا فردی که رابطه نزدیکی دارد رابطه دیگری داشته باشد.
دو مبحث قابل تامل در برقراری روابط شخصی با مراجعان عبارت از:
- وابستگی : به چند عامل بستگی دارد، به گرما و صمیمیتی که از طرف مشاور با مراجع ایجاد شده است و یا به علت بیان موضوعات خصوصی. در این زمینه نباید مراجع را وابسته به خود کنیم.
- نیازهای مشاور : مثل نیاز به تاثیر گذاشتن روی دیگران، نیاز به خودیاری یا کمک به خویشتن، نیاز به کمال گرایی، نیاز به مورد نیاز بودن، نیاز به پاداش های مادی، نیاز به مقام و وجهه اجتماعی و… مشاوران باید مراقب باشند تا به واسطه برخی از نیازهایشان به مراجع خود آسیب نزنند و آگاه باشند که هدف مشاوره درمان مراجع است نه مشاور.
بعضی از واکنش های مشترکی که ممکن است نشان دهنده رفتار غیر حرفه ای و غیر اخلاقی باشد:
- اختصاص دادن وقت اضافه برای یک مراجع خاص
- داشتن احساسات قوی در خصوص مراجع خاص
- احساس شادمانی زیاد با مراجع
- در پی تایید مراجع
- احساس این مسئله در مشاوره که او تنها شخصی است که می تواند به این مراجع کمک کند
- تمایل داشتن به ایجاد تماس فیزیکی با مراجع
روش هایی برای به حداقل رساندن مخاطرات درمان
- در ابتدای درمان مرزهای سالم را تعیین کنید. رضایت آگاهانه از همان ابتدا ضروری است.
- با همکارانتان در مورد مراجعین، مشورت کنید.
- تحت سرپرستی کار کنید، بخصوص زمانی که تازه کار هستید.
- نیازهای درمانجو اولویت اول درمان هستند.
منبع : جرالد کری، نظریه و کاربست مشاوره و روان درمانی، ترجمه یحیی سید محمدی
مقاله عالی و پرمحتوا بود. متشکرم خیلی بهم کمک کردومتوجه شدم مشاورداره ازم سواستفاده میکنه. من متاسفانه دوجابرای مشاوره رفتم وهردوجامشاورآقابودن ودیگه هیچ اعتمادی نمیتونم به هیچ مشاوری بکنم . پزشک بایدمورد اعتماد باشه . حالا باز خوبه من زود متوجه شدم قصدشون چیه. تعجبم اینکه مشاوره معمولی نبودن ازمعروف ترین و بنام ترین مشاوران اهواز بود و کلی سمت ودم دستگاه داشتن