نظریه فروید درباره اضطراب

لفظ Angst در آلمانی به معنای نوعی ترس است که نمی توان مورد و عامل خاصی برای آن مشخص کرد. لذا اضطراب(Angoisse) برعکس ترس که حاصل خطری واقعی و آشکار است، حالتی اساساً مبهم دارد و دارای علتی درونی است. اضطراب احساسی است حاکی از افزایش خطر در بالا رفتن کمی رانش ها.

حالات اضطراب آمیز را می توان از لحاظ روانی- حسی توصیف کرد: از یک سو تحریک اعصاب حرکتی و از سوی دیگر احساسی مرکب از لذت و درد. 

اضطراب فرد را از وجود خطری درونی در رابطه با امیال و رانش هایش آگاه می کند و از این رو حالتی دفاعی و نامطبوع دارد. تناقض در این است که وجود اضطراب حاکی از چیزی جز وجود میل و آرزومندی نیست، میلی که فرد به عنوان تهدید نسبت به حفظ و حمایت وجود خود احساس می کند؛ ولی همین تهدید است که او را به آرزومندی اش می خواند.

اولین نظریه فروید درباره اضطراب

فروید در ابتدا اضطراب را واکنشی برای بالا بردن توان فرد در برابر تنش های غریزی می دانست. این مبنای نظریه سائق(Drive theory) می باشد که فرض می کند یک انگیزه در جهت کاهش یا تخلیه تنش های غریزی عمل می کند. در این نگاه، اضطراب نتیجه سرکوب لیبیدو است. بنابراین اضطراب در نخستین نظریه فروید عبارت است از تأثیراتی که از دگرگونی رانش یا لیبیدویی که به ارضاء نرسیده است، حاصل می شود.

اضطراب به فرد هشدار می‌دهد که چیزی درون شخصیت اشکال دارد. اضطراب موجب تنش در ارگانیزم می‌شود و بنابراین، تبدیل به سائقی (مثل گرسنگی یا تشنگی یا جنسی) می‌شود که فرد را برای رفع کردن آن برانگیخته می‌کند. این تنش باید کاهش یابد.

اضطراب ضربه تولد

جنین در رحم مادر در محیط بسیار پایدار و امن قرار دارد، جایی که هر نیاز او بدون تأخیر ارضا می‌شود. اما هنگام تولد، این ارگانیزم به محیط خصمانه‌ای انداخته می‌شود. ناگهان لازم است که سازگار شدن با واقعیت را آغاز کند، زیرا ممکن است درخواست‌های غریزی او فوراً برآورده نشوند. ناگهان دستگاه عصبی نوزاد که نارس است و آمادگی لازم را ندارد، با انواع محرک‌های حسی بمباران می‌شود.

در نتیجه، نوزاد جنبش‌های حرکتی زیادی می‌کند و تنفس و ضربان قلبش افزایش می‌یابند. این ضربه تولد، همراه با تنش و ترس از اینکه غرایز نهاد ارضا نخواهند شد، اولین تجربه اضطرابی ماست. از این تجربه، الگوی واکنش‌ها و ترس‌هایی به وجود می‌آید که هر وقت در آینده با تهدیدهایی مواجه می‌شویم، اتفاق می‌افتد.

منظور فروید از اینکه اضطراب آسیب‌ زاست، این است که فرد، صرف‌نظر از سن، به حالتی از درماندگی مانند آنچه در کودکی تجربه‌ شده است، تنزل می‌یابد. در بزرگسالی، هر وقت خود تهدید شده باشد، درماندگی بچگانه تا اندازه‌ای تکرار می‌شود.

دومین نظریه فروید درباره اضطراب

فروید در سال ۱۹۲۶ با انتشار مقاله ای با عنوان بازداری، نشانه ها و اضطراب(Inhibition, symptoms and anxiety)، بیان می کند : اضطراب نشانه خطر برای ایگو و هشداری برای وقوع ضربه روانی است. ضربه روانی ناشی از جدایی و از دست دادن موضوع عشق (Love object) است. این ضربه روانی بر اساس احساس درماندگی روانی و جسمی بلندمدت کودک و وابستگی شدید او به مراقبت کنندگان اولیه، که بقا و بهزیستی(well being) او را تامین می کنند، تبیین می شود.

فروید می گوید: اضطراب واکنشی است که در ابتدا فرد در مقابل درماندگی خود، در پی واقعه ای آسیب زا بروز می دهد. به همین جهت است که بعدها هر موقع که در موقعیتی خطرناک قرار می گیرد، حالت هشدار و ‌آژیر را برای او پیدا می کند. در این معنا، اضطراب حالتی است که از فرد در مقابل وحشت حمایت می کند، وحشتی که در مواجهه با خطری که برای آن آماده نبوده، حاصل شده است.

اضطراب به ایگو در مورد احتمال وقوع ضربه روانی هشدار می دهد. در واقع اضطراب، علامت محرک مکانیزهای دفاعی است.

در نظریه اولیه فروید اساس بر آن بود که دفع یا واپس زدگی امیال به سوی ناهشیار موجب اضطراب می شود، حال آن که در نظریه اخیر این اضطراب است که توسط ایگو به کار گرفته می شود و موجب دفع امیال می شود.

به دلیل وابستگی کودک و محوری بودن دلبستگی های انسان، هرگونه تفکر، احساس، یا عملکردی که به جدایی ناخواسته یا از دست دادن موضوع های دلبستگی یا عشق موضوع ها بیانجامد، همچون خطری تجربه می شود که موجب برانگیخته شدن اضطراب و اجتناب فرد خواهد شد.

نشانه مرضی نوعی مصالحه بین نیاز متعارض برای ابراز احساسات و دفاع بر ضد آنها در نظر گرفته می شود. در واقع نشانه های مرضی و دفاع ها سعی دارند اضطراب و احساسات اضطراب زا را از حیطه ی آگاهی دور نگه دارند.

منابع :

• واژگان فروید. اسون، پل لوران. ترجمه کرامت موللی. نشر نی
• روان درمانی پویشی کوتاه مدت فشرده. پاتریشیا دلاسلوا. ترجمه یوسفی لویه و نوربخش. نشر وانیا

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه این مطلب و دیگر مطالبم، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره تلفنی یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام یا ایمو هماهنگ نمایید. همچنین می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۷۲۸۷۱۲ تماس بگیرید. *