جامعه آلوده به ریا

جامعه ایران، دارای دستگاه‌هایی غیرشفاف، فساد گسترده حتی در بالاترین نهادهای کشوری و مشکلات عمیق اجتماعی است. این مشکلات همگی در حالی هستند که روحانیون به شکلی پیوسته در حال تأثیرگذاری بر مردم هستند و در تلویزیون ملی، به شکلی پیوسته آموزه‌های دینی پخش می‌شود و انواع مراسم‌های مذهبی برگزار می‌شوند. دین برای بسیاری چیزی نیست جز نقابی برای ریا کاری و همنوایی با معنویت دولتی.

حافظا می خور و رندی کن و خوش باش ولی  /  دام تزویر مکن چون دگران قرآن را

تیپ شناسی، یکی از قدیمی ترین روش ها برای شناخت افراد است. اینکه از ظاهر افراد بتوان به درکی درباره سلایق سیاسی، اعتقادی و یا مالی و اجتماعی رسید، یک سنت ناخودآگاه است. بسیاری از نمادهای ظاهری از طریق رسانه ها به افراد منتقل می شود. مثلا اگر کسی در هوای گرم کت و شلوار بپوشد، خیلی زود می توان فهمید که به یک جلسه کاری مهم می رود و یا اگر کسی با کفش اسپورت، شلوار جین و تی شرت آستین کوتاه دیده شود، احتمالا یا از تفریح باز می گردد یا به یک جمع دوستانه می رود.

درباره محاسن، مدل مو، حجاب در بانوان و بسیاری دیگر از مسائل ظاهری هم قضاوت ها بر اساس همین کلیشه هاست. سالهاست که رسانه ملی می کوشد تا نشان دهد قهرمانان فیلم ها، آنها که نقش مثبت را ایفا می کنند، چهره هایی خاص با مدل مویی ساده و محاسنی موجه دارند. اما آنها که نقش منفی را بازی می کنند، نام هایی غیر مذهبی دارند، بدون محاسن و با لباس های غیر رسمی در فیلم ها حاضر می شوند.

این روزها متهمان فسادهای مالی و بانکی، صف به صف رو به روی میز قاضی می‌نشینند و از خود در برابر اتهام‌های وارده دفاع می‌کنند. بسیاری از این متهمان ظاهری شبیه به هم دارند : موهایی به کنار شانه زده، ریشی بر صورت و تسبیح و انگشتر به دست.

در جامعه ایرانی هر کسی این شمایل را داشته باشد، مردم او را فردی مذهبی قلمداد می‌کنند. آنها نه تنها در ظاهر بلکه در دفاعیه‌های خود هم از فعالیت‌های مذهبی و ملی خود برای ایران و اسلام سخن می‌گویند. حضور این افراد با این چهره‌ها نشان می دهد که هنوز راه پیشرفت در این کشور نه بر اساس شایستگی بلکه به خاطر ظاهر یا بهتر بگوییم ظاهرسازی است.

امثال این افراد به این نتیجه رسیده بودند که اگر در قالب آدم‎‌های مذهبی خود را معرفی کنند، کارشان بهتر و بیشتر راه می‌افتد. بستن یقه، دست کردن عقیق و ادا کردن کلامت عربی از حلق، همچون آسانسوری است که برخی را از طبقه یک به سرعت به طبقه‌های بالا می‌رساند و این در حالیست که بسیاری برای رفتن به طبقه‌های بالا از پله‌ها استفاده می‌کنند.

وقتی در استخدام‌ها از نماز جمعه، شلوار لی و نداشتن ماهواره سخن به میان می‌آید، باید انتظار این را هم داشت که در دادگاه‌های فساد مالی چهره‌های مذهبی را هم دید.

خیلی از کسانی که در مرحله استخدام هستند، به نماز جمعه نرفتند یا خیلی از واجبات و مستحبات خود را انجام نمی‌دهند اما برای اینکه استخدام شوند، می‌گویند هر هفته نماز جمعه می‌رویم و تا تعقیبات نماز صبح را نخوانیم از سجاده بلند نمی‌شویم.

سیستم حاکم بر جامعه، مردم را به سمت ریا هل می‌دهد. افراد جامعه می‌بینند اگر ریا نکنند، کارشان راه نمی‌افتد. در برخی اداره‌ها آنهایی که به دنبال گرفتن وام و یا تسهیلات هستند، در صف اول نماز حضور پیدا می‌کنند و والضالین را چنان می‌کشند که همه بشنوند.

همین رفتارها باعث شده است تا ما مردی را که ریشی دارد و انگشتری به دست کرده است را مذهبی و دیگری را غیر مذهبی بدانیم. این در حالی است که ممکن است فردی که ظاهر عادی و حتی غیر عادی دارد، بسیار مذهبی‌تر از کسانی باشد که ادعای مذهبی بودن دارند.

در دین اسلام بر روی حق الناس تاکید بسیاری شده است، اما می‌بینیم به راحتی توسط کسانی که نام دین را یدک می‌کشند، زیر پا گذاشته می‌شود. باید از اینکه دین مردم، ظاهری شده است، بترسیم. باید از اینکه کسانی که خود را مذهبی معرفی می‌کنند اما حق مردم را می‌خورند، وحشت کنیم.

باید برای مردم و مسئولان مشق کلیشه شکنی گذاشت. باید چارچوب های ذهنی شان را تغییر داد. دیگر همه آدم های خوب یک شکل نیستند و آدم بدهای داستان هم در واقعیت چهره های مختلفی دارند. باید قضاوت بر اساس ظاهر را کنار گذاشت.

ریاکاری، دو رویی و دروغگویی اجتماعی تا حدودی تابعی از نظام مدیریت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه است. لذا اگر حاکمیت، شایسته سالاری را مبنای پاداش ها و مجازات ها قرار دهد، طبیعتا بخشی از ریاکاری های اجتماعی تغییر می کند.

* درود بر شما که با حمایت خود و دعوت دیگران به مطالعه مقالات سایت، به من انگیزه می دهید. لطفا در کامنت ها و مباحثات شرکت کنید و پرسشگر باشید. جهت مشاوره آنلاین یا حضوری با شماره ۰۹۳۵۵۷۵۸۳۵۸ در تلگرام هماهنگ نمایید. *